TNPJ: RASTI I KOSOVËS 1998-1999.

Kriza politike që zhvillohej në Kosovë që nga fundi i viteve 80 dhe gjatë viteve 90 ka kulmuar në konflikt të armatosur midis forcave të Republikës Federale të Jugosllavisë (RFJ), Serbisë dhe Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës (UÇK), që nga mesi i vitit 1998. Gjatë këtij konflikti të armatosur, ka pasur incidente ku dhuna e tepruar dhe jo-selektive e ushtruar nga Armata Jugosllave (AJ) dhe njësitë policore serbe të Ministrisë së Punëve të Brendshme (MPB-së) kanë rezultuar në vdekjen e civilëve, shpërnguljen e popullatës civile dhe me dëmtim të pronave të civilëve. Me gjithë përpjekjet për përfundimin e krizës, duke përfshirë edhe dërgimin në Kosovë të një misioni ndërkombëtar verifikues, konflikti ka vazhduar deri në datën 24 mars të vitit 1999 dhe edhe përtej kësaj date, kur forcat e NATO-s kanë nisur një fushatë të sulmeve ajrore kundër caqeve në RFJ-së. Kjo fushatë e bombardimit ka përfunduar në datën 10 qershor të vitit 1999 dhe është përcjellë me tërheqjen e forcave të RFJ-së dhe të Serbisë nga Kosova.

Fragmente nga aktgjykimi i trupit gjykues në rastin Shainoviqi dhe të tjerët

Duke hequr dorë nga praktika e zakonshme për të mos komentuar mbi hetimet që janë në vazhdim e sipër, kryeprokurorja e TPNJ (Tribunali Penal Ndërkombëtar për ish-Jugosllavinë) Louise Arbour, në datën 10 mars të vitit 1998 ka njoftuar publikisht se zyra e saj "është duke mbledhur informacione dhe prova në lidhje me incidentet në Kosovë" dhe do të "vazhdojë t’i monitorojë zhvillimet e mëtejshme."

Tre javë më vonë, Këshilli i Sigurimit i OKB-së, në Rezolutën 1160 (31 mars, 1998), e ka urdhëruar Prokurorinë të "fillojnë të mbledhin informacion mbi dhunën në Kosovë, që mund të jetë në kompetencën e saj", duke i përkujtuar autoritetet e RFJ-së për detyrimin e bashkëpunimit me TPNJ (ICTY).

Paralajmërimet dhe reagimet, megjithatë, kanë mbetur pa efekt dhe, së këndejmi, në datën 23 shtator të vitit 1998, Këshilli i Sigurimit është deklaruar përsëri (Rezoluta 1199) me shprehjet mbi "shqetësimin e thellë për përshkallëzimin e dhunës në Kosovë" dhe ka bërë thirrje të re për autoritetet e RFJ-së dhe udhëheqësit e shqiptarëve të Kosovës që "në masë të plotë të bashkëpunojnë me prokurorinë e TPNJ-së".

Ka pasuar një deklaratë nga Sekretari i Përgjithshëm i OKB-së, Kofi Anan, e datës 5 tetor të vitit 1998, në të cilën thuhet se "përtej çdo dyshimi të arsyeshëm është e qartë se shumicën e krimeve në Kosovë i kanë kryer forcat e sigurisë, duke vepruar nën autoritetin e Republikës Federale të Jugosllavisë".

Që nga data 1 janar e deri në datën 20 qershor të vitit 1999, forcat ushtarake dhe policore të RFJ-së dhe të Serbisë kanë kryer krime të shumta që kanë rezultuar me dëbimin e dhunshëm të rreth 800.000 civilëve shqiptarë të Kosovës.

Për t’i mundësuar këto dëbime dhe zhvendosje, njësitë e armatosura të RFJ-së dhe të Serbisë qëllimisht kanë krijuar një atmosferë frike dhe shtypjeje përmes përdorimit të forcës, kërcënimit për përdorim të forcës dhe zbatimit të dhunës. Sulmet ndaj civilëve janë kryer sipas një modeli të paracaktuar, i cili përfshinte granatimet e qyteteve dhe të fshatrave, shkatërrimin e shtëpive dhe të objekteve fetare, vrasjen e grave, të fëmijëve dhe të meshkujve, të cilët nuk kanë qenë të përfshirë në mënyrë të drejtpërdrejtë në luftime si dhe me dhunën seksuale mbi gratë shqiptare të Kosovës.

Këto veprime janë ndërmarrë në të gjitha pjesët e Kosovës dhe këto mjete e metoda të qëllimshme janë përdorur në të gjithë Kosovën.

Dëbimi i civilëve shqiptarë të Kosovës është kryer me qëllim të ndryshimit të përbërjes etnike të Kosovës dhe, në këtë mënyrë, vendosjes së kontrollit të plotë të autoriteteve të Serbisë mbi krahinën e atëhershme të saj.

Në gjykimet e TPNJ-së (ICTY) janë paraqitur prova për dëbimin e popullatës civile nga 13 komuna të Kosovës.

Pjesë nga aktakuza në lëndën "Millutinoviqi dhe të tjerët".

Që nga data 1 janar e vitit 1999 ose rreth kësaj date e deri në datën 20 qershor të vitit 1999, forcat ushtarake, paramilitare dhe policore të Republikës Federale të Jugosllavisë (RFJ-së) dhe të Serbisë kanë vrarë qindra shqiptarë të Kosovës, të cilët nuk kanë marrë pjesë në mënyrë të drejtpërdrejtë në luftime. Këto vrasje kanë ndodhur në mënyrë gjerësisht të përhapur dhe sistematike në tërë Kosovën dhe kanë pasur për pasojë vdekjen e shumë burrave, grave dhe fëmijëve.
Në shumicën e vendeve, të tilla si Krushë e Vogël (Mala Kruša), Izbicë (Izbica), Bellacërkvë (Bela Crkva), Gjakovë (Đakovica) dhe Qyshk (Ćuška), viktimat ishin meshkuj, por, në një numër të incidenteve, viktima ishin edhe gratë dhe fëmijët, siç është rasti në Suharekë (Suva Reka) dhe në Podujevë (Podujevo). Krimi më i madh në Kosovë ka ndodhur në fund të muajit prill të vitit 1999, kur gjatë Operacionit Reka në Mejë (Meja), Korenicë (Korenica) dhe në fshatra të tjera në rrethinën e Gjakovës janë vrarë rreth 350 civilë meshkuj.
Hetimet e TPNJ-së (ICTY) e kanë përfshirë vetëm një pjesë të vogël të vrasjeve të civilëve shqiptarë në Kosovë – përafërsisht 20 lokacione, në të cilat janë vrarë rreth 700 deri në 800 viktima, me qëllimin të tregimit të modelit të sulmeve ndaj popullsisë shqiptare dhe jo të regjistrimit të të gjitha krimeve dhe identifikimit të viktimave.

Kryeprokurorja e Tribunalit Louise Arbour, në datën 26 mars të vitit 1999, dy ditë pas fillimit të sulmeve ajrore të NATO-s, i ka dërguar letër kryetarit Sllobodan Millosheviqit dhe dymbëdhjetë zyrtarëve të tjerë politik, ushtarak dhe policor të RF të Jugosllavisë dhe Serbisë, në të cilën ua tërheq vërejtjen se – në kuadër të mandatit, të cilin ia ka besuar Këshilli i Sigurimit i KB-ve – me vigjilencë do të përcjellin se çka po ndodh në Kosovë. Në të njëjtën kohë, Arbour ua ka përkujtuar zyrtarëve serb dhe jugosllav se e drejta ndërkombëtare i obligon që t’i parandalojnë krimet e luftës ose që t’i dënojnë vartësit, të cilët i kanë kryer këto krime.

Pas vërejtjes së Hagës, në Beograd ka pasuar një seri të takimeve të nivelit më të lartë të lidershipit politik dhe policor në Beograd, në të cilat është shqyrtuar se si të pengohen hetuesit e Hagës, të cilët, herët a vonë, do të paraqiten në Kosovë dhe do të fillojnë të gjurmojnë për provat mbi krimet e kryera.

Sipas një shënimi të ditarit të njërit prej pjesëmarrësve të atyre takimeve, gjeneralit policor Obrad Stevanoviq, metoda, sipas së cilës do të zhduken gjurmët e krimit dhe do të mbrohen nga përgjegjësia penale ata që ishin prezent, është hartuar personalisht nga kryetari Sllobodan Millosheviq.

Krimet mbi shqiptarët në Kosovë në vitin 1999 kanë qenë lëndë e tri gjykimeve para TPNJ-së: Sllobodan Millosheviqit, Millan Millutinoviqit dhe të tjerëve, si dhe Vllastimir Gjorgjeviqit. Ish kryetari i RF të Jugosllavisë, Sllobodan Millosheviqi ka vdekur në paraburgim para përfundimit të procedurës gjyqësore kundër tij, kurse dy gjykimet e tjera kanë rezultuar me aktgjykimin ku njëri nga të akuzuarit është liruar, ndërsa gjashtë zyrtarë të tjerë të lartë politik, ushtarak e policor të RFJ-së dhe Serbisë janë gjetur fajtorë.

Në të dyja lëndët e gjykuara ka rezultuar deri te përfundimi se në vitin 1999 ka ekzistuar ndërmarrja e përbashkët kriminale që kishte për qëllim ndryshimin e përbërjes etnike në Kosovë duke i dëbuar shqiptarët, në mënyrë që të forcohet kontrolli i autoriteteve të RFJ-së dhe Serbisë mbi ish-krahinën.

Edhe pse nuk e ka pritur fundin e gjykimit, Sllobodan Millosheviqi në aktgjykimet e lëndëve Millutinoviqi dhe të tjerët dhe Gjorgjeviqi përmendet si pjesëmarrës i ndërmarrjes së përbashkët kriminale.